Het Vervangingsfonds (Vf) voert de wettelijke taak uit om een waarborg te bieden aan schoolbesturen voor de kosten die scholen maken voor de vervanging van ziek onderwijspersoneel. Na een lange aanloop is het wetsvoorstel om de wettelijke waarborgtaak van het Vf af te schaffen door het parlement aangenomen. In opdracht van het Vf voerden wij i.s.m. Cebeon een analyse uit om inzicht te krijgen in de mogelijke financiële risico’s voor schoolbesturen wanneer de wettelijke waarborgtaak komt te vervallen en in de mogelijkheden die er zijn om de eventuele risico’s te beperken.

Het Vervangingsfonds (Vf) voert de wettelijke taak uit om een waarborg te bieden aan schoolbesturen voor de kosten die scholen maken voor de vervanging van ziek onderwijspersoneel. Na een lange aanloop is het wetsvoorstel om de wettelijke waarborgtaak van het Vf af te schaffen door het parlement aangenomen. Daarmee komt de verplichte aansluiting van schoolbesturen te vervallen en zal de ministeriële aanwijzing van het Vf als rechtspersoon voor de uitvoering van deze taak worden ingetrokken. Dit betekent dat de status van het Vf als privaatrechtelijk zelfstandig bestuursorgaan (zbo) (tevens) komt te vervallen.

Met het ingaan van de wetswijziging zal ook de overgebleven groep schoolbesturen in het primair onderwijs eigenrisicodrager (ERD) worden. De betrokken partijen geven aan dat de overgang op een zorgvuldige manier moet plaatsvinden, dat het verdwijnen van de wettelijke waarborgtaak niet mag leiden tot financiële problemen voor schoolbesturen en dat de continuïteit van het onderwijs niet in gevaar mag komen.

Om de overgang goed te laten lopen, heeft het Vf een nadere analyse laten uitvoeren om inzicht te krijgen in de mogelijke financiële risico’s voor schoolbesturen wanneer de wettelijke waarborgtaak komt te vervallen en in de mogelijkheden die er zijn om de eventuele risico’s te beperken. In dit rapport zijn de belangrijkste bevindingen uit deze analyse nader uiteengezet.

Doel onderzoek
Het doel van de analyse is inzicht krijgen in hoe financiële problemen bij schoolbesturen door het verdwijnen van de wettelijke waarborgtaak voorkomen kunnen worden.

Om dat doel te bereiken is onderzoek gedaan naar:

• de financiële risico’s van schoolbesturen die eigenrisicodrager worden;
• hoe de risico’s voor schoolbesturen kunnen worden opgevangen en voorkomen na het wegvallen van de wettelijke waarborgtaak van het Vf;
• het instrumentarium dat nodig is om een zorgvuldige overgang naar ERD-schap mogelijk te maken;
• welke rol een vangnet kan spelen bij het voorkomen van financiële risico’s;
• een aantal toekomstscenario’s met verschillende opties voor een vangnet.

Om inzicht in de bovenstaande punten te verschaffen zijn in het onderzoek drie fases doorlopen: (Fase A) inventarisatie van kwantitatieve data (brongegevens Vf en DUO-data) en kwalitatieve verdieping (deskresearch en interviews met experts Vf en schoolbesturen), (Fase B) risicoanalyse (kwantitatieve
risico-inschatting op basis bestandsinformatie) en (Fase C) scenario-ontwikkeling (ontwikkelen scenarioschets en opties).

Meer informatie? Neem contact op met Bjørn Dekker.

In de sector gemeenten ligt het ziekteverzuim boven het landelijke gemiddelde. Dit in combinatie met krapte op de arbeidsmarkt; een vergrijzend personeelsbestand en toenemende zorgkosten vraagt om het op de gemeentelijke agenda plaatsen en houden van (vermindering van) ziekteverzuim. Maar hoe doe je dat precies? Wij onderzochten dit en de uitkomsten zijn relevant voor beleidsmakers, HR-managers, leidinggevenden, bedrijfsartsen, arbeidsdeskundigen en anderen geïnteresseerd in de aanpak en preventie van ziekteverzuim. Het rapport geeft ook aanbevelingen op sectorniveau. De WSGO, het College voor Arbeidszaken, VNG Risicobeheer en het A&O fonds Gemeenten gaan daar de komende maanden aandacht aan besteden.

Inzichten en aangrijpingspunten voor de aanpak en preventie van verzuim
In opdracht van het College voor Arbeidszaken van de VNG (CvA), VNG Risicobeheer, Werkgeversvereniging Samenwerkende Gemeentelijke Organisaties (WSGO) en het A&O fonds Gemeenten voerden wij een diepgravend onderzoek uit om te komen tot aangrijpingspunten op lokaal en sectoraal niveau voor de aanpak en preventie van verzuim. Vier elementen blijken cruciaal binnen gemeentelijke organisaties:

1. Hoe vervult de leidinggevende zijn/haar rol in contact met medewerkers?
2. Krijgen leidinggevenden gevraagd en ongevraagd feedback van experts op verzuimcaseniveau?
3. Is een kwalitatief goede bedrijfsarts aangehaakt (goede en duurzame samenwerking)?
4. Is er sprake van een continue proces: is men bewust bekwaam en borgt men wat werkt?

Stimulansen om blijvend aandacht te hebben voor ziekteverzuim zijn voor HR-medewerkers vooral zicht hebben op de mogelijkheden van preventie en -op de oorzaken van ziekteverzuim. Een belemmering voor blijvende aandacht is hoge werkdruk. Van belang blijkt dat leidinggevenden en HR, waar nodig, stelling nemen richting bestuur en politiek. Want werkdruk is ook een belangrijke beïnvloedbare oorzaak van langdurig verzuim in gemeentelijke organisaties.

Integreren in een breder kader van duurzame inzetbaarheid
Dit onderzoek laat zien dat gemeentelijke organisaties behoefte hebben aan een meer integrale visie op duurzame inzetbaarheid en verzuim op sectorniveau en aan het uitwisselen van ervaringen tussen organisaties. Dus niet de aanpak van verzuim los agenderen, maar integreren in een breder kader van organisatiecultuur; werksituatie; loopbaan en vitaliteit. Dat vergroot het draagvlak en de handelingsmogelijkheden binnen gemeentelijke organisaties. Denk aan het investeren in een positief werkklimaat; in de stijl van leidinggeven en de switch van aanbodgerichte naar vraaggerichte interventies. De vervolgvraag is dan hoe medewerkers gestimuleerd kunnen worden om in sterkere mate de eigen verantwoordelijkheid voor inzetbaarheid en gezondheid te pakken. Het antwoord hierop ligt toch vooral in het, met regelmaat, in een sfeer van vertrouwen, gevoerde persoonlijke gesprek. Het gaat om leiderschap (de mens centraal), dat gaat verder dan managen (van cijfers).

Samen beter
Dit rapport mondt uit in een advies voor gemeentelijke organisaties en voor de sector. Daarbij wordt gereflecteerd op eerder onderzoek van AEF (2014) en wordt een model gepresenteerd met indicatoren voor een gezondheidswinstindex. Het model maakt op integrale wijze overzichtelijk wat op individueel, organisatie- en sectorniveau aanknopingspunten zijn om te komen tot concrete acties voor het reduceren van ziekteverzuim. Het rapport bevat daarmee alle ingrediënten voor een vliegende start bij het op de agenda plaatsen en houden van (vermindering) van ziekteverzuim binnen gemeentelijke organisaties: samen beter!

Webinar
In een webinar op 6 september 2022 ging Vera Haanstra in gesprek met Fieke Horsten over de resultaten van het onderzoek. Kijk het webinar terug op YouTube.

Meer informatie?
Neem contact op met Vera of Bjørn. Lees ook de nieuwsberichten van het A&O-fonds Gemeenten van de WSGO en van de VNG. Zie voor het eindrapport onderstaande link.

Het ziekteverzuim op scholen in het po is gemiddeld hoog in vergelijking met andere overheids- en marktsectoren. Er zijn echter ook scholen waar sprake is van een langdurig laag verzuim. Wat maakt dat het verzuim hier meerjarig laag is? Zetten ze specifieke tools of beleid in? De uitkomsten zijn verrassend voor wie niet eerder met deze verdiepende blik naar scholen keek en zeer de moeite van het lezen waard voor adviseurs, scholen, schoolbesturen en leraren.

Drie pijlers

Vooropgesteld dat er altijd een deel van (langdurig) ziekteverzuim is dat niet beïnvloedbaar is, laat een integrale analyse van alle interviewverslagen zien dat laag verzuim in het po stoelt op drie pijlers:

(1) Hoe een directeur invulling geeft aan het directeur zijn;
(2) De werkgemeenschap die men (mede) daardoor met elkaar is;
(3) De praktische mogelijkheden die een prettig werkklimaat ondersteunen.

Dat duidelijke kaders van belang zijn, het verzuimbeleid in de basis op orde moet zijn en de schoolleider een belangrijke invloed heeft op de hoogte van het verzuim in de school is geen nieuwe informatie. Interventies grijpen vaak aan op het gedrag van de schoolleider ten aanzien van ziekteverzuim. Dat is ook belangrijk. Maar de resultaten in dit rapport gaan een stap verder. De portretten laten zien dat eerst andere dingen goed geregeld moeten zijn in de school en in de hoofden van mensen, dan beweegt het verzuim daarin mee. Denk aan een duidelijke organisatie en communicatie, het faciliteren van kwalitatief goed onderwijs, het creëren van een positieve werkbeleving en een veilige situatie en financiële keuzes die een directeur maakt. Geen enkel schoolvoorbeeld is een recept, wel zijn ze te lezen als inspiratiebron. Dat element uit dat voorbeeld past bij onze school, laten we dat eens uitproberen!

Schoolvoorbeelden

Kern van het rapport zijn dus de schoolvoorbeelden en de lessen die daaruit te trekken zijn. Enkele aanscherpingen van directeuren van hoogverzuimscholen en adviseurs van het Vervangingsfonds maken het rapport compleet. De eerste stappen in de zoektocht naar de best practices zijn, hoewel belangrijk, technischer van aard en staan daarom in de bijlage van het rapport.

Meer informatie?

Neem contact op met Vera of Bjørn.

We deden dit onderzoek in opdracht van het Vervangingsfonds, lees ook het nieuwsbericht dat zij uitbrachten. Bovendien is er een artikel verschenen in Rentree (vanaf pagina 10).

As national experts in the European Social Policy Network (ESPN), Regioplan has published a short report on the rise of ‘bread funds’. This report was published on the website of the European Commission.

The self-employed in the Netherlands are not covered by traditional social security schemes, and the majority of them are not insured for the risk of sickness. A ‘bread fund’ is a voluntary collective of 20 to 50 selfemployed who support each other financially in case of sickness for up to two years.  A bread fund functions similarly to an insurance, but is owned by its participants rather than an insurance company.

Arbeidsdeskundigen zijn getraind om een disbalans tussen belasting (werk) en belastbaarheid (mens) op te lossen. Op het terrein van re-integratie en claimbeoordeling zijn arbeidsdeskundigen van oudsher relatief vaak actief. Het preventiedomein (m.n. primaire preventie) van arbeid en gezondheid is echter nog redelijk onontgonnen terrein. In opdracht van het Arbeidsdeskundig Kenniscentrum (AKC) heeft Regioplan daarom een strategische verkenning uitgevoerd naar de mogelijke varianten voor de positionering van arbeidsdeskundig handelen in het preventiedomein.

Het kabinet heeft het voornemen om de verplichte aansluiting van schoolbesturen PO bij het Vervangingsfonds op te heffen. De precieze datum van opheffing zal worden bepaald op basis van een evaluatie die vóór 1 januari 2017 gereed dient te zijn. De evaluatie is een voorwaarde voor een weloverwogen opheffing van de verplichte aansluiting.

In het kader van de evaluatie heeft Regioplan in opdracht van het ministerie van OCW en het Vervangingsfonds, in samenwerking met Infinite Financieel, de huidige stand van zaken vastgelegd in een nulmeting. De nulmeting levert een beeld van de risico’s die een eventueel nieuw stelsel moet gaan afdekken en input voor de gedachtenvorming over modernisering van het Vervangingsfonds.

Het rapport van dit onderzoek is niet openbaar.

In dit rapport wordt verslag gedaan van een onderzoek naar de eerste gedragsreacties van werkgevers, Ziektewetgerechtigden en verzekeraars naar aanleiding van de Modernisering Ziektewet.

Uit het onderzoek blijkt dat de beoogde prikkels van de Modernisering Ziektewet tot nu toe vooral effect hebben gehad in de uitzendsector: het aandeel eigenrisicodragers voor de Ziektewet is in deze sector al veel hoger dan in de andere sectoren en de huidige Ziektewetproducten zijn primair gericht op deze sector. Uit het onderzoek blijkt dat uitzendbedrijven vooral geprikkeld worden om zieke uitzendkrachten en ex-werknemers niet uit het oog te verliezen en verzuimbegeleiding goed te organiseren. Verzekeraars en private uitvoerders zeggen dat er nog weinig aandacht is voor re-integratie.

In de sectoren buiten de uitzendsector nemen werkgevers en verzekeraars vooralsnog een afwachtende houding aan. Verzekeraars gaan deze werkgevers een geïntegreerd product bieden om de risico’s van de loondoorbetalingsplicht, Ziektewet en WGA te dekken.

Personeelsverzuim is een belangrijk thema binnen het onderwijs. In opdracht van het ministerie van OCW en het Vervangingsfonds berekende Regioplan jaarlijks de verzuimkengetallen over het primair onderwijs. De cijfers over de ontwikkeling van personeelsverzuim geven inzicht in de mate waarin beleidsdoelstellingen zijn gerealiseerd. De verzuimkengetallen worden gebruikt voor beleidsnota’s, zoals de nota Werken in het Onderwijs (WIO).

Voor 2010 zijn de verzuimkengetallen berekend op basis van de verzuimregistratie van de salarisverwerkers Raet ECS (voorheen CASO), Raet, Merces en Magma IT. De kengetallen (ziekteverzuimpercentage, meldingsfrequentie, ziekteverzuimduur en nulverzuim) zijn apart berekend voor onderwijzend personeel en onderwijsondersteunend personeel en uitgesplitst in overig verzuim en ziekteverzuim. In 2011 heeft Regioplan de ontwikkelde werkwijze in goed overleg overgedragen aan de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) die vanaf 2011 de verzuimberekeningen uitvoert.

Arbeidsdeskundigen krijgen steeds vaker klanten met een andere culturele en etnische achtergrond ‘in de spreekkamer’. Daardoor hebben ze te maken met verschillen in opvattingen over onder meer ziekte, gezondheid en werkhervatting en met communicatieproblemen. Desondanks hebben arbeidsdeskundigen weinig cultureel competente werkwijzen tot hun beschikking. In opdracht van het AKC heeft Regioplan gekeken naar de competenties die arbeidsdeskundigen nodig hebben voor het omgaan met culturele diversiteit.

In het onderzoek onderscheidden we vier interculturele basiscompetenties opgesplitst in kennis, houding en vaardigheden. Arbeidsdeskundigen blijken deze voor een groot deel al in huis te hebben. Optimalisatie van de dienstverlening aan migranten blijkt vooral een kwestie van structurele aandacht voor de benodigde kennis en vaardigheden zowel gedurende de basisopleiding als in (specifieke) nascholingen en kennisdeling. Er is geen behoefte aan specifieke methodieken voor migranten.

In opdracht van de VO-raad/Arbo-VO berekent Regioplan jaarlijks de verzuimkengetallen over het voortgezet onderwijs. De berekening van de cijfers over 2010 is onlangs afgerond. Naast de landelijke kengetallen, hebben we ook de individuele verzuimcijfers van scholen in het voortgezet onderwijs berekend. De kengetallen zijn apart berekend voor onderwijzend personeel en onderwijsondersteunend personeel en uitgesplitst in overig verzuim en ziekteverzuim. Deze gegevens zijn gebruikt in de verzuimbenchmark van Arbo-VO en staan staan gepubliceerd op de website van Arbo-VO.