15 juni: Internationale Dag Tegen Ouderenmishandeling

Vandaag (15 juni) is het de Internationale Dag Tegen Ouderenmishandeling, een vraagstuk waarmee ook Regioplan zich regelmatig bezighoudt. Wereldwijd wordt er vandaag aandacht gevraagd voor geweld tegen ouderen, zoals lichamelijk geweld, emotionele mishandeling of financiële uitbuiting.

Als het om huiselijk geweld gaat, denken we vaak aan kindermishandeling en geweld in gezinnen. Daarbij lijkt het alsof we ouderen in kwetsbare situaties vergeten.

Dat blijkt ook regelmatig in de uitvoeringspraktijk, waar veel professionals het moeilijk vinden om het thema te bespreken met ouderen in hun omgeving. Ouderen zélf vrezen veelal het contact met dierbaren kwijt te raken, en tegelijkertijd worstelen gemeenten om hun visie op ouderenmishandeling te implementeren.

Expertpool Ouderenmishandeling

Het is noodzakelijk dat er meer focus op het thema komt. Regioplan houdt zich vaak bezig met het vraagstuk ouderenmishandeling. Zo hebben we verschillende onderzoeken gedaan rondom dit thema, ondersteunen we regelmatig gemeenten bij het maken van een plan van aanpak, en coördineren we momenteel ook de Expertpool Ouderenmishandeling. In dit project matchen we experts met gemeenten die ondersteuning willen om hun lokale aanpak van ouderenmishandeling verder vorm te geven.

De pool bestaat uit interne en externe experts. De eerste aanvraagronde is net gesloten, en inmiddels zijn we in gesprek met verschillende gemeentes over hun specifieke behoefte en welke expert hen daar het beste bij kan helpen.

Experts aan het woord

Vanuit Regioplan zijn Eline, Frank en Katrien onze experts op het thema. Zij vertellen graag wat belangrijk is als u in uw gemeente met dit thema aan de slag gaat.

Hoe groot is de problematiek van ouderenmishandeling in Nederland? En hoeveel hebben we hiervan in beeld? Hoe weet je als gemeente waar je je beleid op moet richten? Eline Verbeek licht toe:

“Prevalentieonderzoek wijst uit dat 1 op de 20 thuiswonende ouderen ooit slachtoffer wordt van een vorm van ouderenmishandeling. Per jaar zijn dat ongeveer 1 op de 50 en de verwachting is dat dit een onderschatting is.”

“De problematiek is lastig in beeld te krijgen. Verschillende onderzoeken hebben uitgewezen welke (voornaamste) risicofactoren gelden voor (een verhoogde kans op) slachtofferschap van ouderenmishandeling. Het gaat bijvoorbeeld om eenzaamheid, een verslechterde psychische gezondheid en financiële problemen.”

“Ook een gemeente kan zicht krijgen op deze risicofactoren in de lokale context. Er zijn verschillende bronnen – denk bijvoorbeeld aan cijfers van de GGD, maar ook input vanuit professionals uit het veld – waarmee gemeenten zicht kunnen krijgen op het al dan niet bestaan van deze risicofactoren. Wanneer het lukt deze risicofactoren te clusteren, is het ook mogelijk risicoprofielen vast te stellen. Hiervoor kijk je bijvoorbeeld naar welke risicofactoren vaak gelijktijdig spelen.”

“Mede op basis van de kennis uit deze risicoanalyse kies je vervolgens jouw prioriteiten en focus voor de aanpak. Het is raadzaam hiervoor samen op te trekken met professionals uit het veld: zij staan dicht bij de ouderen en kunnen waardevolle input leveren voor de lokale aanpak.”

Meer weten over hoe u een risicoanalyse uitvoert en hoe u deze aan uw aanpak koppelt? Eline helpt u graag verder!

Hoe geef je als gemeente vorm aan je rol op het thema ouderenmishandeling? Wat kan en moet je? Is er een koppeling te maken met het kwaliteitskader? Katrien de Vaan geeft aan:

“Ouderenmishandeling vraagt om een verbinding van diverse gemeentelijke domeinen: veiligheid, zorg en welzijn. Daarbinnen moet een gemeente partners betrekken die vaak niet of veel minder intensief betrokken zijn bij de reguliere aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling. Denk aan zorginstellingen, gemeentelijke Wmo-consulenten en mantelzorgondersteuners.”

“De rol van de gemeente in deze aanpak is vooral het voeren van regie: het geven van de juiste opdracht aan uitvoerende partijen, het leggen van verbindingen tussen ketenpartners, en het faciliteren van de aanpak door te investeren in capaciteit en deskundigheid. Regioplan helpt gemeenten bij het inrichten van deze rol: door beleidsvorming te ondersteunen, door inzicht te bieden in de verantwoordelijkheden die voortvloeien uit het Kwaliteitskader Werken aan veiligheid voor lokale (wijk)teams en gemeenten, en door middel van handreikingen zoals voor de aanpak van ontspoorde mantelzorg en de inzet van het huisverbod.”

“Momenteel faciliteren wij bovendien de landelijke Expertpool Ouderenmishandeling, waar gemeenten later dit jaar opnieuw een aanvraag voor in kunnen dienen.”

Hoe ondersteun je professionals bij signalering? Wat is daarin een eerste stap? Hoe maak je het bespreekbaar? Marleen Derks, trainer Huiselijk Geweld en lid van de expertpool, geeft aan:

“Veel meer ouderen dan vaak wordt gedacht hebben te maken met ouderenmishandeling. Ouderen zijn vaak kwetsbaarder en hebben een beperkter netwerk. Ook schaamte speelt een grote rol.”

“Dat vraagt voelsprieten van iedereen die met ouderen werkzaam is. Signalen vangen is niet zo simpel! Blauwe plekken zijn soms zichtbaar, maar financieel misbruik of verbaal geweld is een stuk lastiger te ‘vangen’. Wanneer bespreekt u dat die lege koelkast zorgen oproept? En hoe doet u dat? Het is belangrijk dat professionals worden opgeleid in het herkennen van de signalen en handelingsbekwaam worden in het bespreekbaar maken van zorgen.”

“Met ouderen praten over zorgen is een belangrijke stap. Dat vraagt een rustig moment om te praten en écht interesse te tonen in hoe het met iemand gaat. Een tip hierbij is het stellen van open vragen en zonder oordeel luisteren naar wat er wordt gezegd. Een training aan professionals is een belangrijke eerste stap in het voorkomen en aanpakken van ouderenmishandeling.”

Draait het allemaal om bewustwording als het gaat om ouderenmishandeling? En wat is dan de sleutel in goede communicatie? Arno Sellenraad en Margien Timmer van Leene Communicatie, lid van de expertpool, benadrukken:

”Natuurlijk is het belangrijk dat een steeds grotere groep mensen – en ook professionals – weten dat dit vaker plaatsvindt dan misschien gedacht, maar met bewustwording alleen zijn we er niet. Het is vooral belangrijk te vertellen wat de signalen zijn waar je op moet letten en wat je in zo’n situatie kunt doen. Dan kun je meteen een verschil maken.”

“De sleutel is om op een delicate, maar impactvolle manier de omgeving van de kwetsbare oudere te bereiken. Door vervolgens te sturen op hoe de omgeving kan handelen, maakt u de kans zo groot mogelijk dat dit de start is van een oplossing voor de kwetsbare oudere. Bijvoorbeeld via een eerste gesprek of door het betrekken van een professional.”

Schakel onze expertise in!

Het blijft belangrijk om oog te hebben voor ouderenmishandeling.

• Wilt u weten hoe uw gemeente zich kan inzetten tegen ouderenmishandeling en wat Regioplan u kan bieden? Spar dan vooral een keer met een van onze experts: Frank of Katrien.

• Wilt u meer weten over de pool van experts die gemeenten ondersteunen bij hun lokale aanpak van ouderenmishandeling? Neem contact op met Frank.

Verder lezen over ouderenmishandeling?

Neem dan eens een kijkje in:

• het lokaal plan van aanpak Roosendaal.

• de risicoprofielen voor slachtoffers van ouderenmishandeling.

• het Actieplan Ontspoorde Mantelzorg.

• het onderzoek Lokale Allianties.