Het veelkoppige monster van het lerarentekort

Het leek haast afgesproken werk. Eerst was daar maandag de Onderwijsraad met een brandbrief over de lerarentekorten en vervolgens overhandigt de leerstoel Onderwijsarbeidsmarkt een bundel over werken in het onderwijs aan de minister. Een lijvig werk dat een goed overzicht geeft van het uitgevoerde onderzoek over de onderwijsarbeidsmarkt in de afgelopen jaren. En dat ook nog eens op de dag dat leraren in het Oosten van het land staken. Dat de brandbrief nodig was, kwam gister in het bijbehorende debat nog maar eens goed naar voren. Zowel aanwezigen in de zaal als de hoogleraren zelf noemden het lerarentekort de voornaamste uitdaging. Eentje waar niet alleen de lange termijn van belang is, maar ook ‘quick wins’ nodig zijn. Integraliteit binnen het onderwijs ziet men als noodzakelijk. Het niet opnemen van onderwijs als één van de sectoren in het topsectorbeleid wordt gezien als gemiste kans. Maar is dat wel zo? Is het niet nog veel sterker en is onderwijs niet het fundament van het topsectorenbeleid? Het fundament dat inzichtelijk gemaakt moet worden en waar investeringen noodzakelijk zijn?

In slaap gesust
Het is duidelijk dat er vele uitdagingen liggen om het werken in het onderwijs aantrekkelijk te houden en waar mogelijk te verbeteren. Als u in het onderwijs werkt, of er anderszins bij betrokken bent, heeft u wellicht al gevolgen van het lerarentekort ervaren. En anders herinneren de media u er wel aan. Ingrijpende maatregelen zijn dan ook dringend gewenst. Maar als de afgelopen decennia ons iets hebben geleerd, is het wel dat het lerarentekort een veelkoppig monster is. Sterk afhankelijk van regio, specifieke onderwijssectoren, vakken en conjunctuur. De bundel laat dat door zijn grote diversiteit nog eens zien.

En toch bekruipt mij een ongemakkelijk gevoel. De oproep van de Onderwijsraad is gericht aan de minister van OCW en daarmee de coalitie en Tweede Kamer. In 2007 was ook al duidelijk dat ingrijpen nodig was om tekorten tegen te gaan. De Commissie Rinnooy-Kan kwam met LeerKracht. En dat advies was er niet voor niets. Er was daarvoor immers al jaren sprake van een vijf voor twaalf situatie. Hebben politici al die tijd liggen slapen? En waar waren de besturen, de opleidingen, de bonden, de leraren en al die anderen die direct of indirect met het onderwijs te maken hebben?

Cultuuromslag
Ondanks de hitte buiten en gestaag oplopende temperatuur in de zaal, ontstaat er geen verhit debat. Wellicht zijn we in slaap gesust door de hitte, net zoals we ons eerder allemaal in slaap hebben laten sussen door de economische crisis en de krimp. De tekorten waren enige tijd minder concreet en we hebben het probleem voor ons uitgeschoven. Het vermogen van de scholen om onderwijs te blijven leveren heeft de problematiek bovendien afgedekt. Maar als de concurrentie toeneemt en je te lang op je reserves teert, raak je uitgeput. Dat is nu het geval. Een brandbrief van de Onderwijsraad is een belangrijk signaal. De oproep om meer integraliteit ondersteunen we. Quick wins zijn nodig, maar ook lange termijnoplossingen. Dit vraagt het gezamenlijk optrekken van de politiek, sociale partners én scholen. Niet alleen de bestuurders, maar ook schoolleiders leraren en ouders. Buiten gebaande paden treden en een cultuuromslag in het organiseren van het onderwijs is nodig om het monster van het lerarentekort het hoofd te bieden, zodat toekomstige generaties met een gerust hart kunnen slapen.

Meer informatie?
Regioplan voert onderzoek uit over werken in het onderwijs in het algemeen en de onderwijsarbeidsmarkt in het bijzonder. Thema’s als werk- en regeldruk, vacatures, stille reserve en zij-instroom komen met regelmaat terug. Ook aan de gister verschenen bundel hebben we bijgedragen met een artikel over inzet van flexibel personeel (Personeel Niet in Loondienst). Het achterliggende rapport kunt u hier downloaden.

Auteur: Jos Lubberman