“Inzichten aanreiken voor effectiever beleid: dat blijft toch het allermooist”

Goed inzicht krijgen in hoe en waarom bepaalde interventies wél, en andere níet werken: dat is wat Miranda Witvliet (directeur Mens & Samenleving bij Regioplan) nog altijd het allerliefste doet. “Uiteindelijk is iedereen erbij gebaat dat beleid ook echt werkt voor de mensen voor wie dat beleid bedoeld is.”

Als promovendus aan de VU deed Miranda Witvliet jarenlang onderzoek naar een interventie om gedragsproblemen bij kinderen in het basisonderwijs te voorkomen. Was de betreffende interventie (Taakspel) ook daadwerkelijk effectief? En wat waren nou precies de werkbare mechanismen binnen die interventie? Een heerlijk onderwerp om voor langere tijd in te duiken, blikt Miranda terug. “Ik vond het erg leuk om uit te pluizen hoe zo’n interventie nou precies werkt. Wat me daarbij vooral aansprak – meer nog dan het schrijven van wetenschappelijke artikelen voor Amerikaanse en Europese vaktijdschriften – was het formuleren van aanbevelingen voor de Nederlandse onderwijspraktijk. Juist die praktische toepassingswaarde van onderzoek – wat heeft de praktijk eraan? – vond ik razend interessant.”

Constructief meedenkend

Toen Miranda na haar promotie – nu dertien jaar geleden – de mogelijkheid kreeg om bij Regioplan aan de slag te gaan, was de keuze dan ook snel gemaakt. “Het doen van onafhankelijk, praktijkgericht beleidsonderzoek: dat leek me een mooie positie om echt impact te kunnen maken met onderzoek. En nog altijd kan ik genieten van het werk dat we hier doen: kritisch, maar altijd constructief meedenkend met beleidsmakers. Het is ook nog altijd fijn om te merken dat opdrachtgevers ook echt zitten te wachten op onze resultaten. Dat wil niet per se zeggen dat ze onze aanbevelingen ook altijd een-op-een overnemen – kennis is nu eenmaal niet de enige factor die beleid drijft –, maar vaak reiken we wel degelijk inzichten aan waardoor beleid effectiever ingezet kan worden.”

Jongeren & Werk

Als voorbeeld noemt Miranda het onderzoek dat Regioplan op dit moment uitvoert voor het Platform Jongeren & Werk van de Goldschmeding Foundation. “Dit platform ontplooit allerlei initiatieven om de aansluiting van jongeren in kwetsbare posities op de arbeidsmarkt verbeteren. Hoe kun je ervoor zorgen dat deze jongeren meer kans maken op de arbeidsmarkt? Wij evalueren deze initiatieven; we onderzoeken de werkzame elementen en denken actief mee hoe je als platform zoveel mogelijk impact kunt maken.”

Voedselvaardigheden

“Een ander mooi voorbeeld binnen het thema Duurzaamheid & Leefstijl is onze evaluatie van het programma Jong Leren Eten. Veel jongeren weten niet waar ons voedsel vandaan komt en eten ook onvoldoende groente en fruit. Het doel van Jong Leren Eten is daarom om jongeren tot 18 jaar ‘voedselvaardiger’ te maken, zodat ze gezondere keuzes gaan maken. Dit soort onderzoeken, op het snijvlak van gezondheid en leefstijl, vind ik erg interessant. Hoe zorg je ervoor dat jongeren zo gezond mogelijk leven en lekker in hun vel zitten?”

Perspectief van inburgeraars

Verder noemt Miranda het lopende onderzoek naar het perspectief van inburgeraars. “Het perspectief van inburgeraars is nog nooit op een grootschalige en systematische wijze onderzocht en gedocumenteerd. De komende tijd doen we onderzoek naar de ervaringen van inburgeraars, om zo vast te kunnen stellen in hoeverre de wet- en regelgeving rondom inburgering ook ‘werkt’ voor de inburgeraars zélf. Uiteindelijk is iedereen erbij gebaat dat beleid ook echt werkt voor de mensen voor wie dat beleid bedoeld is, en dat de ‘systeemwereld’ zo goed mogelijk aansluit bij de leefwereld van burgers.”

Meer focus

Het zijn allemaal onderzoeken die goed passen binnen het relatief nieuwe Regioplan-team Mens & Samenleving, vertelt Miranda. “Tot begin vorig jaar, toen we met vier man het stokje overnamen van de vorige directie, waren deze subthema’s verspreid over de andere onderzoeksteams. Doordat we deze thema’s nu hebben samengebracht in één team, is er meer focus ontstaan. Wat ik verder erg leuk vind is dat ik ook als directielid gewoon onderzoek kan blijven doen. Ik ben echt een onderzoeker in hart en nieren, dus het was voor mij essentieel dat ik niet alleen directietaken zou gaan doen. Tegelijkertijd is het ook interessant om nu meer op metaniveau naar ons werk als bureau te kijken. Wat is nu precies onze visie vanuit Regioplan? Wat is onze bijdrage aan de samenleving? En hoe kunnen we vanuit onze positie zo goed mogelijk maatschappelijk impact maken? Als directieteam denken we graag over dat soort zaken na.”

Realistisch evalueren

Maar het echte onderzoekswerk: dát blijft toch het mooist om te doen, benadrukt Miranda. “Per onderzoek denken we na over de vraag hoe we de effecten van beleid het best kunnen meten en zo goed mogelijk toepasbaar kunnen maken voor beleid en praktijk. Een methode die we wat dat betreft steeds vaker inzetten, is realistisch evalueren. Daarbij doe je gericht onderzoek naar de werking van interventies. Hoe werkt een bepaalde interventie nou precies, voor wie en in welke context? Welke mechanismen liggen aan die werking ten grondslag? En wat zegt dat over welke veranderingen je teweeg kunt brengen?”

Het uiteindelijke doel, benadrukt Miranda: zo goed mogelijk te bepalen aan welke knoppen je kunt draaien om ervoor te zorgen dat beleid zo goed mogelijk aansluit bij de dagelijkse praktijk en bij de mensen waarvoor het bedoeld is. “Nog altijd vind ik het leuk om methodisch na te denken over onderzoek. En als je dan van opdrachtgevers te horen krijgt dat ze écht iets hebben gehad aan ons onderzoek, werkt dat nog steeds enorm motiverend.”