Gemeenten zijn enthousiast aan de slag gegaan met de nieuwe bijstandswet (Wet Werk en Bijstand, WWB) die per 1 januari 2004 is ingevoerd. In het eerste jaar hebben gemeenten met name de poortwachterfunctie en het handhavingsbeleid aangescherpt. Cemeenten verwachten hiermee op korte termijn de meeste winst te behalen. Van de uitstroombevordering door inzet van reïntegratietrajecten hebben gemeenten voorlopig geen hoge verwachting. Dit blijkt uit de eerste evaluatie van de WWB, die Regioplan deed in opdracht van het ministerie van SZW.

In het eerste kwartaal van 2005 is door Regioplan beleidsonderzoek in opdracht van de Raad voor Werk en Inkomen (RWI) en de Stichting Borea Keurmerk een grootschalig onderzoek uitgevoerd naar de tevredenheid van klanten en opdrachtgevers van re-integratiebedrijven. In dat onderzoek is de tevredenheid van deze groepen over de dienstverlening van re-integratiebedrijven gemeten.

Het is een bekend gegeven: als het gaat om de werkloosheid en arbeidsparticipatie steken nietwesterse allochtonen ongunstig af ten opzichte van het autochtone deel van de bevolking. Recent onderzoek belicht deze problematiek door het gemeentelijke reïntegratiebeleid te analyseren langs de etnische lijn en wat blijkt: etniciteit speelt nauwelijks een rol, niet in het beleid én niet in de uitvoering.

In opdracht van de rekenkamercommissie heeft Regioplan onderzoek gedaan naar de effectiviteit van het re-integratiebeleid van de gemeente Roermond. Onze aanpak bestond uit drie onderdelen. Ten eerste een bestandsanalyse waarmee we konden beschrijven welke instrumenten er voor welke klanten zijn ingezet en wat daarvan de resultaten waren. Ten tweede een cliëntenenquête waarmee we aanvullende informatie hebben gekregen over de effecten van de re-integratie-instrumenten. Ten derde een benchmark waarmee we konden vaststellen wat de prestaties van de gemeente Roermond zijn geweest in vergelijking met andere gemeenten in termen van instroombeperking, uitstroombevordering en volumereductie.

In de gemeente Capelle aan den IJssel zijn binnen anderhalf jaar bijna 500 bijstandsgerechtigden met loonkostensubsidies uit de bijstand gestroomd. Regioplan heeft het loonkostensubsidie-instrument geëvalueerd. Hieruit bleek dat de meeste uitstromers bij een detacheringsbureau terecht zijn gekomen. Deze detacheringsbureaus konden er niet voor zorgen dat alle ex-bijstandscliënten in het eerste jaar altijd werk hadden. Nadat de loonkostensubsidie stopt, blijft 45 procent aan het werk. Er bestaat echter een reëel risico dat de uitstroom niet duurzaam is. Wij hebben de gemeente Capelle aan den IJssel de volgende aanbevelingen gedaan. Zorg voor een gerichte inzet van loonkostensubsidies; het is niet voor iedereen geschikt. Garandeer goede en zonodig intensieve begeleiding en maak afspraken met de detacheringsbureaus over het werkaanbod.

Regioplan voerde voor de Rekenkamercommissie van het stadsdeel Amsterdam-Noord een onderzoek uit naar de doeltreffendheid en doelmatigheid van de werkgelegenheidsprojecten van het stadsdeel. We hebben de werkgelegenheidsprojecten met behulp van een inhoudelijk analysemodel beoordeeld. We konden hiermee vaststellen wat de succes- en faalfactoren waren van de werkgelegenheidsprojecten, terwijl de resultaten van de projecten nog niet bekend waren.
Regioplan heeft dit analysemodel zelf ontwikkeld. Wij hebben de aanbevelingen die voortkwamen uit de eerdere evaluaties van re-integratieprojecten van gemeenten en UWV, omgezet in kritische succesfactoren voor een effectieve inzet van re-integratie. Deze succesfactoren kunnen worden gebruikt als toetsingscriteria, waarmee wij kunnen vaststellen waar de sterke kanten van een re-integratieproject zitten en waar nog verbeteringen mogelijk zijn.

In het kader van de tweejaarlijkse re-integratiemarktanalyse van de RWI deed Regioplan onderzoek naar de actuele ontwikkelingen op de re-integratiemarkt. Uit dit onderzoek bleek dat veel gemeenten ontevreden zijn over de resultaten van re-integratie. Zij wijten dit deels aan de re-integratiebedrijven en deels aan het niet goed functioneren van de aanbestedingsprocedures. Als reactie hierop gaan bijna alle gemeenten meer re-integratie zelf uitvoeren en gaan ze modulair inkopen. Gemeenten zijn ervan overtuigd dat de veranderingen zullen leiden tot een verbetering van de resultaten van re-integratie. Deze overtuiging is echter niet gebaseerd op effectiviteitsinzichten.
Het onderzoek beschrijft de ontwikkelingen op het gemeentesegment, het UWV-segment en het werkgeverssegment van de re-integratiemarkt.

In 2000 namen Regioplan en Cap Gemini Ernst & Young het initiatief tot het ontwikkelen van een monitor voor de re-integratiemarkt. Met behulp van deze monitor moesten ontwikkelingen in het aanbod op de re-integratiemarkt beter gevolgd kunnen worden. Eind 2001 is de Reïntegratiemonitor eigendom geworden van de Raad voor Werk en Inkomen. Sinds 2006 is de monitor onder de naam Keuzegids een instrument van Stichting Blik op Werk geworden. Acht jaar lang, tot medio 2008 heeft Regioplan begeleid bij het beheren, onderhouden en het verbeteren van de monitor. Inmiddels zijn alle werkzaamheden rondom de monitor overgedragen aan Stichting Blik op Werk.

De rapporten en trendonderzoeken zijn niet openbaar.

In opdracht van de Stichting van de Arbeid heeft Regioplan voor de derde maal onderzoek gedaan naar de arbeidsmarktpositie van 35-minners. Uit het onderzoek blijkt dat steeds meer werknemers die minder dan 35 procent arbeidsongeschikt zijn verklaard, aan het werk zijn. Volgens de laatste meting heeft 62 procent betaald werk, waarbij geldt dat het percentage werkenden toeneemt naarmate de claimafwijzing langer geleden is. Van de niet-werkende 35-minners heeft het overgrote deel een WW-uitkering.

Waar enkele jaren geleden gemeenten en UWV nog veel trajecten integraal uitbesteedden, is er tegenwoordig meer sprake van een mix. Het inschakelen van bedrijven betreft nu vaak afzonderlijke re-integratie-instrumenten of specialistische onderdelen van trajecten, zoals het opdoen van werknemersvaardigheden.
Opvallend is dat de keuze voor zelfdoen of uitbesteden van onderdelen van re-integratietrajecten in weinig gemeenten gebaseerd is op een kostenafweging. Gemeenten stellen de kwaliteit voorop, maar beschikken vaak niet over adequate informatie om te kunnen bepalen welke aanpak voor welk type cliënt effectief is. Omdat evaluatieonderzoek nog maar zelden een factor is bij het bepalen van nieuw re-integratiebeleid, roept de RWI gemeenten op om periodiek de effectiviteit van de ingezette re-integratie-instrumenten te gaan meten. Een goede en onderbouwde lokale sturing in het re-integratiebeleid is belangrijk, nu de landelijke sturing met de invoering van de Wet werk en bijstand (WWB) beduidend is afgenomen.