Per 1 januari 2004 is in Nederland het systeem van bijstandsverlening ingrijpend
gewijzigd. De Algemene bijstandswet (Abw) is vervangen door de Wet werk en bijstand (WWB) en het belangrijkste kenmerk van de wijziging is dat de volledige verantwoordelijkheid voor financiering en uitvoering van de bijstandswetgeving is
neergelegd bij gemeenten. De wetswijziging is gevolgd met evaluatieonderzoek.

Cliëntenparticipatie rondom de nieuwe Werkpleinen komt langzaam op
gang. Sociale diensten zien cliënten steeds meer als individuen die
zelf verantwoordelijkheid kunnen dragen. En: cliënten spelen een
steeds grotere rol in de bedrijfs- en beleidsvoering van de diensten.
Dit zijn enkele conclusies uit het onderzoek ‘Cliënt betrokken,
diensten tevreden’ dat Regioplan in samenwerking met de Landelijke
Cliëntenraad (LCR) bij sociale diensten heeft uitgevoerd.

Het is opvallend te noemen dat vooral op traditionele vlakken waarde
aan cliënteninbreng wordt toegedicht. Het draait om ontwikkeling en
evaluatie van beleid, maar niet om het bieden van managementinformatie.
Een ander opvallend punt is dat een stijgend aantal sociale diensten
vindt dat cliënten een eigen re-integratiebudget zouden moeten hebben.
Hen wordt een grotere eigen verantwoordelijkheid toegedicht dan
ettelijke jaren geleden. Veertig procent van de diensten vindt dit nu een goed
idee, tegen acht procent vijf jaar geleden.

Een ander opvallend aspect is dat bij cliëntenraden weinig navraag wordt
gedaan over het verminderen van de regeldruk, terwijl het juist de
cliënten zijn die direct te maken hebben met allerlei regeltjes.
Tenslotte is duidelijk geworden dat een toenemend aantal gemeenten
ketenbreed cliëntenparticipatie heeft georganiseerd of daarmee bezig is.
Volgens Jan Laurier van de LCR is het mooi dat er zich, in
vergelijking met een eerder onderzoek van Regioplan, een positieve
ontwikkeling aftekent. Ook juicht hij het toe dat zo’n dertig procent
van de gemeenten de plannen voor ketenbrede cliëntenparticipatie rond
heeft: ‘Maar het geeft te denken dat ongeveer zeventig procent van de
gemeenten daar nog niet mee is begonnen. Het is goed dat dit soort
onderzoek wordt gedaan!’.

Gemeenten zijn enthousiast aan de slag gegaan met de nieuwe bijstandswet (Wet Werk en Bijstand, WWB) die per 1 januari 2004 is ingevoerd. In het eerste jaar hebben gemeenten met name de poortwachterfunctie en het handhavingsbeleid aangescherpt. Cemeenten verwachten hiermee op korte termijn de meeste winst te behalen. Van de uitstroombevordering door inzet van reïntegratietrajecten hebben gemeenten voorlopig geen hoge verwachting. Dit blijkt uit de eerste evaluatie van de WWB, die Regioplan deed in opdracht van het ministerie van SZW.

In 2000 namen Regioplan en Cap Gemini Ernst & Young het initiatief tot het ontwikkelen van een monitor voor de re-integratiemarkt. Met behulp van deze monitor moesten ontwikkelingen in het aanbod op de re-integratiemarkt beter gevolgd kunnen worden. Eind 2001 is de Reïntegratiemonitor eigendom geworden van de Raad voor Werk en Inkomen. Sinds 2006 is de monitor onder de naam Keuzegids een instrument van Stichting Blik op Werk geworden. Acht jaar lang, tot medio 2008 heeft Regioplan begeleid bij het beheren, onderhouden en het verbeteren van de monitor. Inmiddels zijn alle werkzaamheden rondom de monitor overgedragen aan Stichting Blik op Werk.

De rapporten en trendonderzoeken zijn niet openbaar.

Gemeenten kunnen goed uit de voeten met de nieuwe bijstandswet, zo blijkt uit onderzoek dat Regioplan Beleidsonderzoek deed in opdracht van het Ministerie van SZW. De nieuwe bijstandswet (Wet werk en bijstand, WWB) maakt gemeenten niet alleen volledig verantwoordelijk voor hun bijstandsbudget, maar geeft ze bovendien meer beleidsvrijheid. Gemeenten waarderen dat. Naast de positieve geluiden kraken gemeenten ook een aantal kritische noten. Vooral de nieuwe verdeelsystematiek
voor het bijstandsbudget moet het ontgelden.

In opdracht van de Stichting van de Arbeid heeft Regioplan voor de derde maal onderzoek gedaan naar de arbeidsmarktpositie van 35-minners. Uit het onderzoek blijkt dat steeds meer werknemers die minder dan 35 procent arbeidsongeschikt zijn verklaard, aan het werk zijn. Volgens de laatste meting heeft 62 procent betaald werk, waarbij geldt dat het percentage werkenden toeneemt naarmate de claimafwijzing langer geleden is. Van de niet-werkende 35-minners heeft het overgrote deel een WW-uitkering.

In de gemeente Nijmegen is in het najaar van 2003 onenigheid ontstaan tussen gemeenteraad, wethouder en sociale dienst naar aanleiding van de resultaten van de aanbestedingsprocedure voor activeringstrajecten. Steen des aanstoots was dat een aanzienlijk deel van de lokale instellingen, waarmee al jaren naar tevredenheid werd gewerkt, als gevolg van deze procedure buiten de boot viel. ‘Kan dat niet anders?’, was de vraag vanuit de raad, en deze gaf Regioplan Beleidsonderzoek opdracht om de gang van zaken te evalueren. In dit artikel doen we daarvan verslag.

In het eerste kwartaal van 2005 is door Regioplan beleidsonderzoek in opdracht van de Raad voor Werk en Inkomen (RWI) en de Stichting Borea Keurmerk een grootschalig onderzoek uitgevoerd naar de tevredenheid van klanten en opdrachtgevers van re-integratiebedrijven. In dat onderzoek is de tevredenheid van deze groepen over de dienstverlening van re-integratiebedrijven gemeten.

Slimmer werken in het onderwijs betekent goed onderwijs voor leerlingen, terwijl duurzame opbrengsten voor de schoolorganisatie én het onderwijspersoneel worden gerealiseerd. Door ‘slimme’ vernieuwingen in het werkproces kan de efficiency toenemen, terwijl de werkdruk afneemt en het werkplezier van leraren stijgt.

Het Sectorbestuur Onderwijsarbeidsmarkt (SBO) vroeg Regioplan om in een kwalitatief en explorerend onderzoek na te gaan welke vormen van slimmer werken er op dit moment zijn in het primair en voortgezet onderwijs. Het onderzoek heeft geresulteerd in een beschrijving van deze zoektocht, inclusief een schets van zeven geslaagde praktijkvoorbeelden.